Wystawa „Wschowskie pieniądze zastępcze” będzie prezentowana w siedzibie Muzeum Ziemi Wschowskiej, znajdującej się w barokowych kamieniczkach przy Placu Zamkowym 2. Od tego dnia siedziba ta będzie otwarta dla zwiedzających.
Nowa ekspozycja przygotowywana jest wraz z panem Ryszardem Kozłowskim – pasjonatem mennictwa, numizmatykiem i kolekcjonerem. Jest on członkiem warszawskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, a także autorem jedynej monografii poświęconej mennictwu wschowskiemu.
Historia zastępczych środków płatniczych rozpoczyna się w wieku XVI, kiedy obok pieniądza obiegowego pojawiły się pierwsze żetony o różnym charakterze, których emitentem obok miast i możnowładców byli również właściciele dominiów. Żetony te funkcjonowały aż po lata pięćdziesiąte XX wieku. Największa ich liczba przypada jednak na przełom XIX i XX wieku.
Żetony dominialne spełniały tzw. funkcję pieniądza wewnętrznego, z jednej strony pozwalały na ich wymianę na żywność i towary w karczmach prowadzonych w tych wielkoobszarowych gospodarstwach rolnych. Z drugiej, utrudniały przemieszczanie się pracowników, gdyż poza obszarem tych dominiów żetony były bezwartościowe. W okresie późniejszym, poświadczały one ilość wykonanej pracy albo wielkość przyznanego pracownikowi deputatu rzeczowego. Na obszarze powiatu wschowskiego zachowały się emisje majątków ziemskich w Dębowej Łęce, Drzewcach, Siedlnicy oraz Jędrzychowic – Wyszanowa – Bełcza Wielkiego.
Od przełomu XIX i XX wieku władze administracyjne powiatu wschowskiego zaczęły wykorzystywać żetony do potwierdzenia rejestracji i dokonania opłat przez właścicieli za posiadanie zwierząt domowych (np. psie żetony) oraz ogrody działkowe, wówczas nazywane „Schrebergarten”.
W drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku, na skutek prowadzenia I wojny światowej, Niemcy zaczęły odczuwać m.in. brak metali nieżelaznych, z których wytwarzano monety zdawkowe. Postanowiono wówczas wydać zgodę na zastąpienie ich żetonami żelaznymi i cynowymi oraz pieniądzem papierowym, tzw. Notgeld. We Wschowie pojawiły się żetony gazowe, które zastąpiły monety 10-fenigowe używane w licznikach gazowych, a w latach 1917 – 1924 papierowe notgeldy zastępujące monety fenigowe wycofane z obiegu.
Wśród zaprezentowanych na wystawie zastępczych środków płatniczych, będzie można zobaczyć również akcje wschowskiej cukrowni. Jej początki sięgają 1881 roku, kiedy odbyła się pierwsza kampania cukrownicza. Zakład ten był spółką akcyjną, która prężnie się rozwijała. Początkowy kapitał zakładowy cukrowni o wartości 600 000 marek był zwiększany w latach: 1885, 1888, 1920, 1921 (dwukrotnie) i w 1928 poprzez publiczne emisje akcji. Cukrownia we Wschowie w okresie kryzysu finansowego w Niemczech wypuściła dla swoich pracowników bony o wartości: 5, 10 i 50 fenigów oraz 1 marki. Były one jednak słabo zabezpieczone przed sfałszowaniem dlatego już w 1922 roku zakazano ich używania. W latach 1923 i 1924 wyemitowano dobrze zabezpieczone bony o wartości 12, 5, 25, 50 i 150 Goldmark, przecenione następnie na 15, 30, 60 i 180 Goldmark. Reforma pieniężna Niemiec z 1924 roku zakończyła emisje miejskie i cukrowniane pieniędzy zastępczych również na obszarze powiatu wschowskiego.
Wystawa potrwa do 31 stycznia 2022 r., serdecznie zapraszamy!
(MZW)
