Wywłaszczenie jest przeprowadzane w celu realizacji projektów służących dobru publicznemu. Dla osób, które tracą swoją własność, jest to często trudne doświadczenie. Odszkodowanie za stracony majątek powinno być „słuszne”, co wynika bezpośrednio z zapisów Konstytucji RP. Kluczowa w tej sytuacji jest znajomość procedur, aby móc skutecznie bronić swoich praw. W niniejszym artykule dowiesz się, kto płaci odszkodowanie za wywłaszczenie.
Kogo uznaje się za inwestora w projektach publicznych?
Odszkodowanie wypłacane jest przez podmiot, na rzecz którego następuje wywłaszczenie. Na skutek postępowania własność nieruchomości ulega przekształceniu w majątek państwowy lub jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku typowych projektów publicznych, przedstawiają się to następująco:
• Projekty drogowe: odpowiedzialność za wypłatę odszkodowań spoczywa na różnych instytucjach w zależności od typu drogi – od Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad dla dróg krajowych, przez marszałków województw dla dróg wojewódzkich, następnie starostów dla dróg będących własnością powiatów, aż po prezydentów miast, burmistrzów i wójtów dla dróg lokalnych.
• Sieci przesyłowe: tutaj inwestorami mogą być Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. lub inni operatorzy systemów dystrybucyjnych oraz przedsiębiorstwa z branży energetyki jądrowej.
• Projekty kolejowe: prawo do budowy kolei posiadają podmioty takie jak PKP Polskie Linie Kolejowe SA, Centralny Port Komunikacyjny, a także lokalne jednostki samorządu terytorialnego.
• Infrastruktura przeciwpowodziowa: tu inwestorami mogą być Polskie Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Urzędy Morskie, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz odpowiednie jednostki samorządowe.
• Centralny Port Komunikacyjny: w tym przypadku środki wypłacane są z funduszy Spółki Celowej CPK.
Wskazane powyżej podmioty mają również obowiązek wypłaty zaliczki na odszkodowanie, której wysokość zależy od celu publicznego i może wynosić od 70 do 100% wartości odszkodowania. Ubieganie się o zaliczkę jest dla strony korzystne, gdy odwołuje się od decyzji o odszkodowaniu. Postępowania te mogą być czasochłonne, a odszkodowanie może zostać wypłacone po rozstrzygnięciu sprawy. Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach zaliczki nie są przewidziane.
Kiedy następuje wypłata odszkodowania?
Teoretycznie, wypłata odszkodowania powinna nastąpić w ciągu 14 dni od momentu, gdy decyzja o wywłaszczeniu staje się ostateczna. Jednakże w praktyce mogą wystąpić opóźnienia, które wynikają z różnych przyczyn, takich jak bierność organów administracyjnych (tzw. bezczynność), przewlekłość postępowań, a nawet brak funduszy w budżecie na realizację projektu, co zdarza się czasami w przypadku przedsięwzięć samorządowych.
