Cmentarz Żydowski we Wschowie

Brak akceptacji biskupa odzwierciedlił się również w decyzjach króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który to dwukrotnie wydal decyzję zniszczenia cmentarza ( 1766 r i 1768 r) oraz wydał decyzję, w której nakazał wygnanie Żydów z miasta (1768 r). Dzięki poparciu starosty wschowskim Żydom udało się maksymalnie wydłużyć ten proces i z dużym prawdopodobieństwem założenie cmentarza zostało uregulowane w okresie działalności we Wschowie Komisji Dobrego Porządku (1780-1783). W roku 1785 ponownie został otwarty cmentarz żydowski we Wschowie ulokowany na przedmieściach miasta (dziś ulica 17 Pułku Ułanów). W kolejnych latach zostało potwierdzone prawo własności gminy żydowskiej do terenu nekropolii (1844 r.), zlecono budowę nowego domu pogrzebowego, zawierano umowy z dozorcami cmentarnymi i grabarzami (m.in. z Josephem Mannem – 1897 r), zbudowano nowe mieszkanie dla dozorcy, garaż na karawan, stajnie, naprawiono mur cmentarza. Wg danych zebranych m.in. przez Andrzeja Kirmiela, Dariusza Czwojdraka można stwierdzić, że wschowski cmentarz żydowski był jedną z ciekawszych nekropolii żydowskich w najbliższej okolicy. Tu swoje miejsce spoczynku odnaleźli m.in.: rabin Abarbanell, rabin Marcus Grohs (dr M.Gross), przodkowie doktora Leo Baecka oraz przodkowie profesora Hermanna Cohena. Najprawdopodobniej w 1940 roku miał miejsce ostatni pochówek. Czas II wojny światowej nie przyczynił się do dewastacji wschowskiego cmentarza żydowskiego. W latach 50-tych XX w sporadycznie zdarzały się sytuacje niszczenia cmentarza. Osiedleni po wojnie w domach znajdujących się w pobliżu cmentarza wspominają sporadyczne przypadki zagrabienia macew, bramek metalowych z terenu cmentarza. W latach 60-tych XX w, w ramach ogólnokrajowej akcji „1000 szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego” rozebrano mur wokół całego cmentarza oraz wszystkie budowle znajdujące się cmentarzu, aby wybudować szkołę (SP nr 1). Macewy nie zostały zniszczone. W roku 1972, wydano decyzję o zlikwidowaniu nekropolii, lecz największe i nieodwracalne zniszczenie żydowskiego placu grzebalnego we Wschowie miało miejsce ok. 1978 roku, gdy pod osłoną nocy wjechały traktory, do których przy świetle olbrzymich reflektorów wrzucono większość znajdujących się na terenie cmentarza macew. Dokonano dewastacji, unicestwiono ostatnie miejsce pamięci o żyjących we Wschowie Żydach. Starsi mieszkańcy Wschowy wspominają swoją reakcję: zaskoczenie, przerażający obraz zniszczenia, ogłuszajże dźwięki, wykonanie telefonu przez sąsiada na milicję i zgłoszenie aktu wandalizmu. Po braku reakcji milicji – obraz niszczenia obserwowali w ciszy. Macewy posłużyły (najprawdopodobniej) m.in. do utwardzenia jednej ze wschowskich ulic (dziś ulica Targowa) oraz budowy fundamentów niektórych domów jednorodzinnych. Ratować możemy razem. Czas ART oferuje swoje ręce do pracy, wiedzę, ogrom chęci i wiary w uratowanie tego niezwykłego miejsca. Jednak, by zdziałać więcej potrzebujemy każdego wsparcia. Stowarzyszenie Czas A.R.T. Wpłat na rzecz ratowania wschowskiego cmentarza żydowskiego można dokonywać na konto Stowarzyszenia Czas A.R.T. IBAN: PL 59 8669 0001 2011 0012 2656 0001 SWIFT: GBWCPLPP 59 8669 0001 2011 0012 2656 0001 z dopiskiem: „Cmentarz Żydowski”