Unieważnienie znaku towarowego w Polsce

Nie  tylko korporacje zastrzegają znaki towarowe. Świadomość w tej dziedzinie rośnie również wśród małych i średnich firm. Zastrzeżenie znaku towarowego niesie za sobą szereg korzyści, takich jak: wyłączna możliwość używania znaku na danym terytorium, możliwość umacniania marki, uniemożliwienie konkurencji wrogich działań (zastrzeżenie „cudzego” znaku towarowego), możliwość dokonywania obrotu (zbywanie i licencjonowanie).

Wśród głównych aktów regulujących kwestie znaków towarowych w Polsce wyróżnić należy:

• ustawa z dnia 30 czerwca 2000r. – Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity z 2017 r., poz. 776, z późn. zm.);
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych z dnia 8 grudnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2053);
• Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych z dnia 8 września 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1623);
• Ustawa o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1505).

Czym właściwie jest znak towarowy? Według definicji zawartej w ustawie  „Prawo własności przemysłowej” - „Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.”

Podmiot rejestrujący znak towarowy otrzymuję ochronę prawną, a jego towar lub usługa przysługuje tylko jemu. 

Istnieje wiele rodzajów znaków towarowych. Wśród nich wyróżnić można m.in.:

• Graficzne,
• Słowno-graficzne,
• Przestrzenne,
• Pozycyjne,
• Dźwiękowe,
• Ruchome,
• Multimedialne,
• Kolor,
• Deseń,
• Hologram.

W Polsce to Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej prowadzi rejestry znaków towarowych a także rozpatruje sprawy związane m.in. z podaniami o udzielenie prawa na znak towarowy. Udzielone przez Urząd Patentowy RP prawo ochronne działa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgłaszający znak towarowy mają do swojej dyspozycji następujące systemy:

• Krajowy,
• Regionalny,
• Międzynarodowy (tzw. „system madrycki”).

Do zadań Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej zalicza się:

• Przyjmowanie i badanie zgłoszenia dotyczącego znaków towarowych,
• Orzekanie w sprawach udzielania praw ochronnych na znak towarowy,
• Rozstrzyganie sporów w postępowaniach sprzeciwowych oraz spornych dotyczących znaków towarowych.

Funkcja odróżniająca to podstawowa cecha znaku towarowego, dlatego też istnieją oznaczenia, które nie mogę uzyskać ochrony. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej wśród najczęstszych powodów udzielenia odmowy podaje: 

• „posługiwanie się oznaczeniami rodzajowymi lub opisowymi, które składają się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania, w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności.”
• „zgłoszenie do ochrony oznaczeń, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych”.
• „zgłoszenie znaku towarowego, który może ze swojej istoty wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego towaru”.

Proces rejestracji znaku towarowego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje:

1. Pisemne, odpłatne zgłoszenie znaku towarowego do Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej, które powinno obejmować:
1. Oznaczenie zgłaszającego,
2. Znak będący przedmiotem zgłoszenia oraz towary i/lub usługi, dla których znak towarowy jest przeznaczony.
2. Analiza zgłoszenia pod względem formalno-prawnym.
3. Ujawnienie zgłoszenia w zewnętrznej bazie znaków towarowych prowadzonej przez Urząd Patentowy RP.
4. Badanie istnienia bezwzględnych przesłanek odmowy udzielenia prawa ochrony na znak towarowy, wśród nich wyróżnia się :
1. Nazwy nienadających się do odróżniania towarów i usług (np. „chleb”, „masło”),
2. Nazwy określające cechy towaru bądź usługi (np. meble24.pl ),
3. Nazwy rodzajowe i takie, które weszły do języka potocznego (np. cukierki krówki),
4. Oznaczenia sprzeczne z porządkiem publicznym (np. „amphetamine” jako nazwa dla napoju energetycznego),
5. Oznaczenia zawierających symbole Rzeczpospolitej Polskiej bądź organizacji narodowych,
6. Oznaczenia zawierające symbole o charakterze religijnym, patriotycznym bądź kulturowym.
7. Znak narusza prawa osób trzecich,
8. Powszechne określenia (np. smaczna pizza),
9. Ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd,
10. Znak jest identyczny z innym znakiem zarejestrowanym wcześniej,
5. Umieszczenie informacji o znaku towarowym w Biuletynie Urzędu Patentowego RP.
6. 3 miesięczny okres poświęcony możliwym sprzeciwom osób trzecich.
7. Decyzja o udzieleniu bądź odmowie udzielenia prawa ochronnego.
8. Wydanie świadectwa rejestracji.

Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy co do zasady wynosi 10 lat od daty prawidłowego zgłoszenia go w Urzędzie Patentowym RP. W gestii przedsiębiorców leży odnawianie trwania okresu ochrony. Powinni również monitorować bazę znaków towarowych, aby wychwytywać próby wkraczania w sferę swoich praw do znaku.

Niejednokrotnie dochodzi do konfliktów i sporów o markę. Problem dotyczy nie tylko działań bezpośrednich konkurujących na rynku firm, ale także byłych pracowników i wspólników. Osoba rejestrująca znak towarowy musi pogodzić się z ryzykiem unieważnienia nawet po okresie 3 miesięcy przeznaczonych na zgłaszanie sprzeciwów, bowiem uprawniony do znaku towarowego ma 5 lat na złożenie wniosku o unieważnienie znaku.

Zdarza się, iż decyzje ekspertów wydawane po badaniu istnienia bezwzględnych przesłanek odmowy udzielenia prawa ochrony na znak towarowy są podważane. W tym celu powoływane jest Kolegium Orzekającym przy Urzędzie Patentowym, w którym spotykają się Wnioskodawca i Uprawniony do znaku.

Przesłanką do unieważnienia znaku towarowego jest „zła wiara” przy rejestracji, która będąc zwrotem niedookreślonym pozostawia Kolegium pole do interpretacji. „Zła wiara” w tym kontekście polega na zgłoszeniu znaku towarowego w innym celu niż nabycie prawa, aby wywierać naciski na konkurencję.

Jednym z najczęstszych rejestrowanych znaków towarowych jest logo firmy. Zwykle przedsiębiorcy zlecają wykonanie ich grafikom, z którymi się rozliczają, niejednokrotnie zapomina się o podpisaniu umowy o przeniesieniu autorskich praw majątkowych. W związku z tym grafik może ubiegać się o dodatkową zapłatę, sprzedać logo konkurencyjnej firmie lub starać się unieważnić znak towarowy.

Znak towarowy może zostać unieważniony z powodu kolizyjnego znaku z wcześniejszą datą rejestracji. Muszą jednak zostać spełnione następujące kryteria:

• Znaki muszą oznaczać identyczne lub podobne towary i usługi,
• Znaki muszą być do siebie podobne lub identyczne,
• Klienci mogą być wprowadzeni w błąd w związku z podobieństwem znaków.

Istnieje również możliwość kolizji czyjegoś  nazwiska z zarejestrowanym znakiem towarowym. W tym przypadku szansa na unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy istnieje w sytuacji, gdy „zgłoszony znak towarowy zawierający nazwisko może wywołać u odbiorców skojarzenie konkretnej osoby ze znakiem towarowym, w którym występuje to nazwisko”. Podobnie jest w sytuacjach, gdy ktoś świadomie zgłasza znak towarowy posługując się czyimś nazwiskiem w celu uzyskania renomy. 

Powyższe przypadki odnoszą się również do imion i pseudonimów, gdy nie ma wątpliwości do kogo personalnie odnosi się oznaczenie. Decyzja Urzędu Patentowego RP z dnia 23 kwietnia 2014 r. w sprawie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak słowny „PAKTOFONIKA” wskazuje, iż również nazwy zespołów muzycznych są chronione.

Aby wykorzystać czyjś utwór w charakterze znaku towarowego, należy posiadać odpowiednie zezwolenia, dlatego też istnieje możliwość unieważnienia znaku towarowego w przypadku, gdy zostanie wykorzystany bez zezwolenia. Sprzeciw wobec wykorzystywania prawa ochronnego na znak towarowy wnieś może tylko uprawniony z wcześniejszego prawa osobistego lub majątkowego.

Wykorzystanie wizerunku w znaku towarowym również może być powodem do unieważnienia  prawa ochronnego. Przykładem może być decyzja Urzędu Patentowego RP z dnia 6 listopada 2002r. w sprawie udzielenia prawa ochronnego znaku towarowego ZAGŁOBA, który naruszał prawa osobiste osób trzecich, wszak grafika przestawiała wizerunek aktora Mieczysława Pawlikowskiego, który nie był związany z marką.

Z wnioskiem o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy wystąpić może Prokurator Generalny Rzeczypospolitej Polskiej lub Prezes Urzędu Patentowego. Wniosek o unieważnienie powinien być złożony w interesie publicznym.

Istnieją również możliwość unieważnienia znaku towarowego, który wkracza w zakres zarejestrowanego wcześniej wzoru przemysłowego, ponieważ „zarówno znak towarowy, jak i wzór przemysłowy mogą posiadać zdolność odróżniania towaru w obrocie”.

Unieważnienie znaku towarowego odnosi skutek ex tunc, czyli skutek wsteczny. W praktyce oznacza to, iż takie prawo nigdy nie powstało.   Unieważnienie podlega wpisowi do rejestru znaków towarowych.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, (Dz.U.2021.324 t.j),
2. Beata Janiszewska, (2003), Pojęcie dobrej wiary w rozumienie obiektywnym a zasady współżycia społecznego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego,
3. Opracowanie „Ogólne wytyczne prezesa Urzędu Patentowego RP w zakresie znaków towarowych”,
4. Podcast „Znaki Towarowe Blog” – Jak unieważnić znak towarowy? Rejestracja nazwy firmy, czy można ją podważyć? Mikołaj Lech #88”,
5. Artykuł „Kiedy można unieważnić znak towarowy?”, www.znakitowarowe-blog.pl,