Człowiek jest z natury istotą społeczną. Z potrzeby kontaktu z innymi wymyślił słowa.
Przez całe życie towarzyszy mu nieskończenie wiele słów. Ubiera w nie swoje myśli, uczucia, pragnienia. Szepcze, pisze, śpiewa – używając słów. Bywa, że są one cierpkie, rzucone na wiatr, czasem bez znaczenia. Jedne ranią, inne dodają otuchy. Słowa pochwały, uznania i zachęty motywują do działania, słowo złamane – rozczarowuje. Odkąd człowiek stworzył mowę, nie ma takich przestrzeni ani takich sytuacji, których nie mógłby nazwać. Kiedy mówi, czuje się bezpiecznie. Nie zawsze zgadza się z cudzym przekonaniem, jednak słowa: „ciepło”, „zmęczenie”, „zadowolenie” czy „smutek” są przez obu jednakowo rozumiane. Kiedy człowiek mówi, oczekuje odpowiedzi. Jeśli tak właśnie się dzieje, oznacza to komunikację.
My, nauczyciele, pedagodzy specjalni, na co dzień pracujemy z dziećmi, które z różnych przyczyn mają trudności w zakresie komunikowania się. To, na ile skutecznie rozwiną w sobie tę zdolność, w dużej mierze zależy od nas. Trudność komunikacyjna jest wynikiem braku wzajemnego zrozumienia. Warunkiem zrozumienia jest uważne słuchanie. W pracy z dziećmi z wieloraką niepełnosprawnością „słuchanie” oznacza otwieranie się na „słowa” płynące z całego ciała dziecka. Słowem może być nieznaczne odchylenie głowy, zaciśnięcie ust, przyspieszone bicie serca, miarowy oddech, krzyk, cisza… Ile dzieci, tak wiele sposobów wyrażania siebie – tu i teraz.
W ramach dotacji uzyskanej z Fundacji PZU uczestniczyliśmy w szkoleniu: „Wprowadzanie Komunikacji Alternatywnej i Wspomagającej u osób z wieloraką niepełnosprawnością”. Pani Monika Jerzyk, która poprowadziła szkolenie, jest założycielką Centrum Rozwoju Porozumiewania „Gadatek” w Poznaniu i zajmuje się profesjonalnym wspomaganiem osób z problemami w porozumiewaniu, niemówiących i posługujących się mową w ograniczonym stopniu. Podczas zajęć podzieliła się z nami bogatym doświadczeniem, nauczyła metod skutecznej pracy oraz stworzyła okoliczności do praktycznego wykorzystania nabytej i usystematyzowanej wiedzy. Szkolenie to pozwoliło każdemu z nas dokonać autoanalizy. Odkryliśmy ile wiemy i potrafimy, co widzimy, a czego nie dostrzegamy, ile dziś już w swojej pracy mamy powodów do radości, ile jeszcze mamy do zrobienia.
O czym, po szkoleniu, powinniśmy pamiętać każdego dnia? Jeśli chcesz stworzyć dziecku warunki do wyrażania siebie, dla siebie i o sobie – słuchaj go. Słuchaj wyrazu jego twarzy, napięcia mięśni, barwy głosu, krzyku i milczenia. Bądź cierpliwy, skoncentrowany, uważny. Miej pokorę wobec nieprzewidywalności ludzkich zachowań oraz upływającego czasu. Odpowiedz dziecku. Zrób to w taki sposób i tyle razy, by przekonać je, że zrozumiałeś. Wesprzyj rodziców. Korzystaj z rad i doświadczenia innych osób. Obserwuj swoją pracę. Wprowadzaj zmiany, jeśli trzeba. Pracuj nad sobą.Płynąc w potoku słów, dzień za dniem, często zapominamy o tym, jak wiele powiedzieć może ciało. To, co najprawdziwsze i najważniejsze, słów nie wymaga. Im uważniej słuchamy, tym więcej słyszymy. To oczywiste.
Adrianna Łeszyk Stowarzyszenie „Bliżej Autyzmu”
