Podstawowym warunkiem uzyskania rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia małżonków. Obie przesłanki muszą wystąpić łącznie. Rozkład pożycia jest trwały, gdy można zasadnie przyjąć, że małżonkowie do niego nie powrócą. Z kolei zupełny rozkład pożycia przejawia się w utracie więzi psychicznej (miłość, szacunek, zaufanie), fizycznej (wspólne pożycie) oraz gospodarczej (prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne zamieszkiwanie).
Każdy z małżonków może złożyć we właściwym sądzie okręgowym pozew o rozwód, uiszczając opłatę stałą w wysokości 600 zł. Jednakże, jeżeli jeden z małżonków wystąpi o rozwód, to współmałżonek nie może zgłosić powództwa wzajemnego o rozwód. W czasie trwania procesu o rozwód nie może być wszczęta odrębna sprawa o rozwód. Pozwany małżonek jest jednak uprawniony, w zainicjowanym już procesie rozwodowym do zgłoszenia (zwykle w odpowiedzi na pozew) żądania orzeczenia rozwodu lub separacji. Może również wnieść o oddalenie powództwa, jeżeli nie zgadza się na rozwód.
W każdym procesie sąd bada, czy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, kiedy on nastąpił oraz który z małżonków ponosi za to winę (chyba, że małżonkowie zgodnie zaniechali orzekania o winie). Obowiązkowo sąd przesłuchuje na rozprawie małżonków. Jeżeli pozwany małżonek uznaje żądanie pozwu (zgadza się na rozwód), a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania strom, po którym wydaje wyrok rozwodowy.
Jeżeli obie wymienione wyżej przesłanki występują, a zarazem brak przesłanek negatywnych, wówczas sąd wyda wyrok rozwodowy. Podkreślić należy, że rozwód jest niedopuszczalny, jeżeli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci stron bądź też jeżeli jego orzeczenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (np. ciężka nieuleczalna choroba pozwanego małżonka). Ponadto, sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli tego żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba, że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
W wyroku orzekającym rozwód sąd obligatoryjnie rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków, o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz o alimentach na dziecko. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Dla przykładu wskazuje, z jakich pomieszczeń małżonkowie będą korzystać na wyłączność, a z jakich wspólnie. Przy czym tutaj sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie (np. nadużywa alkoholu i wszczyna awantury, dopuszcza się rękoczynów), sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku rozwodowym dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce takie sytuacje mają miejsce wyjątkowo, z uwagi na skonfliktowanie stron i niemożność dojścia do porozumienia głównie w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem oraz wysokości alimentów. Wówczas, aby dokonać podziału majątku dorobkowego, należy po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, złożyć we właściwym sądzie rejonowym wniosek o podział majątku wspólnego. Byli małżonkowie mogą również spisać umowę, mocą której dzielą między sobą wspólny majątek. Jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, umowa musi zostać sporządzona przez notariusza.
adwokat
Dominika Molińska
