Aspekty prawne i regulacyjne: Jaka jest różnica pomiędzy lekiem a suplementem diety?
Świadomy konsument musi rozumieć, że produkty lecznicze i suplementy diety to dwie różne grupy preparatów. Chociaż suplementy mogą występować w podobnej formie np. w tabletkach i często są dostępne w aptekach, to ich przeznaczenie jest odmienne od leków.
Produkt leczniczy, czyli lek, to substancja, której celem jest zapobieganie chorobom lub ich leczenie. Aby taki lek został dopuszczony do obrotu w Polsce, producent musi przejść przez długotrwały, wieloetapowy i kosztowny proces rejestracji w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych (URPL).
Wymaga to przedstawienia obszernych dowodów naukowych, w tym wyników badań klinicznych z udziałem ludzi, które potwierdzają jego skuteczność i bezpieczeństwo. Każdy lek posiada ulotkę informacyjną, a jego produkcja i dystrybucja podlegają ścisłemu nadzorowi.
Z kolei suplement diety jest środkiem spożywczym, który stosuje się w celu uzupełnienia diety. Prawo jednoznacznie zabrania przypisywania suplementom właściwości leczniczych. Natomiast sam proces wprowadzenia suplementu na rynek jest znacznie prostszy – wymaga jedynie powiadomienia Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS).
Producent suplementu diety nie ma obowiązku przedstawiania badań klinicznych potwierdzających jego działanie. Preparaty podlegają nadzorowi takiemu samemu jak każda żywność.
Jakie leki są stosowane w terapii otyłości?
Farmakoterapia otyłości jest zarezerwowana dla pacjentów ze wskaźnikiem masy ciała przekraczającym określone wartości, często także w przypadkach chorób towarzyszących nadwadze. Taka interwencja powinna zawsze być stosowana jako uzupełnienie, a nie zastępstwo modyfikacji stylu życia. Wiele z leków, jak np. analogi receptora GLP-1 muszą być przyjmowane pod kontrolą lekarza, dlatego są wydawane jedynie na receptę.
Jedną z najnowszych grup leków są wspomniane już analogi receptora GLP-1 (np. semaglutyd, liraglutyd). Naśladują one działanie naturalnego hormonu jelitowego, wpływając na ośrodki w mózgu odpowiedzialne za kontrolę apetytu, co prowadzi do zwiększenia uczucia sytości i zmniejszenia głodu. Dodatkowo spowalniają opróżnianie żołądka, co potęguje uczucie pełności po posiłku. Początkowo były one przeznaczone dla pacjentów chorujących na cukrzycę, jednak z czasem niektóre grupy tych leków zyskały nowe wskazania dotyczące redukcji masy ciała.
Intensywne badania prowadzą do rozwoju leków o jeszcze innych mechanizmach. Przykładem jest survodutyd, cząsteczka w zaawansowanej fazie badań klinicznych. Jest to tzw. podwójny agonista – działa nie tylko na receptor GLP-1, ale także na receptor glukagonu, co ma na celu zwiększenie wydatku energetycznego organizmu przy jednoczesnym hamowaniu apetytu. Badania obejmują nie tylko jego wpływ na masę ciała, ale także na powiązane z otyłością stłuszczeniowe zapalenie wątroby (MASH).
Większość leków z tej grupy podawana jest w formie iniekcji, co może być czynnikiem wzbudzającym obawy u części pacjentów. Dlatego badane są również substancje, które mogą być podawane w formie doustnej. Tutaj Przykładem może być orforglipron, cząsteczka, która jest doustnym, niepeptydowym agonistą receptora GLP-1. Opracowanie skutecznego leku z tej grupy w formie tabletki mogłoby stanowić przełom, znacząco zwiększając akceptację leczenia przez pacjentów.
Inne leki stosowane wspomagająco w leczeniu otyłości działają poprzez odmienne mechanizmy i obecnie mają mniejsze znaczenie kliniczne. Preparaty złożone, takie jak połączenie naltreksonu i bupropionu, oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, wpływając zarówno na ośrodek głodu i sytości, jak i na układ nagrody w mózgu, co pomaga kontrolować apetyt i ochotę na jedzenie. Z kolei leki o działaniu obwodowym, jak orlistat, działają wyłącznie w przewodzie pokarmowym, hamując wchłanianie części tłuszczów z pożywienia.
Suplementy diety a odchudzanie
Rynek suplementów diety oferuje szeroką gamę produktów promowanych jako środki wspomagające odchudzanie. Wśród najczęściej spotykanych składników znajdują się m.in. ekstrakty z zielonej herbaty, Garcinia cambogia, chrom czy L-karnityna.
Mimo ich popularności, dowody naukowe na ich skuteczność są bardzo ograniczone. Przeglądy systematyczne badań nie potwierdzają, aby substancje te miały klinicznie istotny wpływ na redukcję masy ciała. Z tego powodu towarzystwa naukowe nie rekomendują ich stosowania w leczeniu otyłości.
Decydując się na przyjmowanie suplementu diety, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, szczególnie w przypadku przyjmowania leków, gdyż istnieje wówczas ryzyko interakcji. Dużą ostrożność powinny też zachować osoby z różnymi problemami zdrowotnymi, a także kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Aktywność fizyczna i dieta – skuteczne i bezpieczne metody redukcji masy ciała
Podstawą skutecznego i trwałego leczenia otyłości pozostaje jednak kompleksowa modyfikacja stylu życia, obejmująca zbilansowaną dietę i regularną aktywność
Co jeść, aby schudnąć?
Podstawą walki z nadmierną masą ciała jest stosowanie diety o obniżonej kaloryczności. Celem jest osiągnięcie ujemnego bilansu energetycznego, najczęściej poprzez redukcję dziennego spożycia o 500–1000 kcal, co pozwala na bezpieczną utratę masy ciała na poziomie około 0,5-1 kg tygodniowo.
Najważniejsze zalecenia diety redukcyjnej:
- Zwykle zaleca się spożywanie posiłków regularnie, co 3-4 godziny, bez podjadania między nimi.
- Należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż świeżych warzyw i owoców, które są źródłem witamin i składników mineralnych, a także błonnika pozwalającego utrzymać uczucie sytości. Warto jednak pamiętać, że niektóre owoce stanowią bogate źródło cukru, dlatego trzeba zadbać o odpowiednie proporcje.
- W diecie odchudzającej zalecane są też produkty zbożowe takie jak np. kasze i pełnoziarniste pieczywo – pozwalają one zapobiegać wahaniom glukozy we krwi i napadom głodu.
- Codzienny jadłospis powinien także dostarczać odpowiednich ilości białka i tłuszczów – szczególnie tych pochodzenia roślinnego.
- Należy unikać produktów wysokoprzetworzonych, takich jak fast food, słodycze, słone przekąski oraz słodzone napoje.
- Ważne jest wypijanie co najmniej 1,5-2 litrów płynów dziennie, głównie wody.
- Zalecane jest gotowanie na parze, w wodzie, pieczenie i duszenie, a unikanie smażenia w głębokim tłuszczu.
Należy pamiętać, że są to ogólne zalecenia, w przypadku różnych schorzeń konieczne może być zastosowanie modyfikacji diety odchudzającej. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. Po indywidualną poradę warto zgłosić się do dietetyka.
Aktywność fizyczna – najważniejszy krok w stronę zdrowia
Regularna aktywność fizyczna jest nieodłącznym elementem leczenia otyłości, który nie tylko wspomaga redukcję masy ciała, ale także poprawia wydolność krążeniowo-oddechową, nastrój i ogólną jakość życia.
- Zgodnie z wytycznymi WHO, dorośli powinni dążyć do co najmniej 150–300 minut aktywności o umiarkowanej intensywności lub 75–150 minut aktywności o dużej intensywności tygodniowo. Przykłady to szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie czy taniec.
- Dodatkowo, co najmniej dwa razy w tygodniu, zaleca się wykonywanie ćwiczeń siłowych angażujących wszystkie główne grupy mięśniowe. Pomaga to w utrzymaniu beztłuszczowej masy ciała podczas odchudzania.
- Osoby, które do tej pory prowadziły siedzący tryb życia, powinny zaczynać od niewielkiego wysiłku i stopniowo zwiększać jego intensywność, częstotliwość i czas trwania.
- Niezależnie od planowanych treningów, ważne jest ograniczanie czasu spędzanego w pozycji siedzącej i wykorzystywanie każdej okazji do ruchu.
Podsumowując, produkty lecznicze i suplementy diety to dwie odrębne kategorie, których nie należy mylić. Podstawą każdej skutecznej i trwałej terapii otyłości jest zmiana stylu życia, oparta na zbilansowanej diecie i regularnej aktywności fizycznej. Farmakoterapia może być narzędziem wspomagającym ten proces, ale nigdy go nie zastąpi.
Bibliografia:
- Agencja Badań Medycznych. Czym różni się suplement diety od leku? [Internet]. Dostępne na: https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/pwb/aktualnosci/aktualne-wydarzenia-i-i/2740,Czym-rozni-sie-suplement-diety-od-leku.html
- Wróbel K et al. Comparison between the American and the European Systems of Monitoring Adverse Effects of Dietary Supplements and Their Usefulness on the Polish Market. Int J Environ Res Public Health. 2023 Jan 4;20(2):902.
- Wang JY et al. GLP−1 receptor agonists for the treatment of obesity: Role as a promising approach. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Feb 1;14:1085799.
- Wharton S et al. Daily Oral GLP-1 Receptor Agonist Orforglipron for Adults with Obesity. The New England Journal of Medicine. 2023 Sep 7;389(10):877-888.
- World Health Organization. Obesity and overweight [Internet]. 2025. Dostępne na: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
